فقه هنر
برگزار شده زمان برگزاری: 1397/09/29 - 08:00:00 متفرقهبسم الله الرحمن الرحیم
درآمدی بر فقه هنر
هنر به عنوان یکی از شئون زندگی اجتماعی و فردی انسان مورد توجه و مداقه حکومتها و دولتهاست و فهم و درک کارکردها و کجکارکردهای آن و تأثیر آنها به فرهنگ عمومی از وظایف مسئولان و برنامهریزان کشور است. بعد از انقلاب اسلامی فرهنگ و هنر نقش اساسی خود را در حکومت اسلامی بیشتر نشان داد و در کنار ابعاد مادی انسان، ابعاد فرامادی رنگ و بویی متفاوت پیدا کرد. به این ترتیب فرهنگ و هنر به عنوان فصل مقوّم جامعه بشری مورد توجه عقول منفصله حکومت قرار گرفت.
حوزه علمیه به پشتوانه سالها مجاهدت و تلاش عالمان و فقیهان شیعه، پس از پیروزی انقلاب اسلامی فرصتی دوباره یافت تا به مثابه اتاق فکر جمهوری اسلامی ایران، ابعاد مختلف فرهنگ را با نگاهی تمدنساز بررسی کند و در جستجوی فرهنگ و تمدنی لایق انسان مسلمان به عرصههای نوین حیات بشر نظر افکند؛ و هنر یکی از این عرصههاست.
سیاستگذاری و تصمیمسازی در عرصه هنر جامعه اسلامی بدون توجه به پشتوانههای ناب فقهی، حکمی و عرفانی اسلام کارساز نخواهد بود و تلاش علمی حوزویان فاضل، هنرشناس و روزآمد، برای رخداد حرکتهای بنیادین در این عرصه، یک رجحان بلکه یک ضرورت، و البته نیازمند پشتیبانی حکومت اسلامی است؛ چه اگر مدیریت فرهنگی، هنری کشور بدون شناخت دقیق و عالمانه هنر و هنرمندان و بدون اتکاء به توان علمی حوزویان و دانشگاهیان متعهد، راه پیماید، در میانمدت فاصله و شکاف میان جامعه هنری کشور و اهداف عالی نظام مقدس جمهوری اسلامی بیشتر و جدیتر خواهد شد.
فقه هنر، مطالعه پدیدهها و تعیّنات هنری از پایگاه فقاهت، با رویکرد حکومتی است. در واقع در فقه هنر، فقیه با رویکرد حکومتی به مسائل هنر و امتداد اجتماعی آنها میپردازد. آنچه امروزه درباره مقوله هنر در تراث فقهی شیعه دیده میشود، احکام ناظر به موضوعاتی است که ذیل مکاسب محرمه مطرح میشود. این موضوعات در کتابهای فقهی، نامی با عنوان موضوعات هنری ندارد و از این جهت، با نگاه کارآمدی و اثرگذاری اجتماعی و تغذیه روحی و معنوی انسان مطالعه نمیشود. اینکه صرفاً در قالب مکاسب حرام و امور ممنوع به مقولات هنری پرداخته شود، نشان دهنده آن است که هنر در فقه رایج حوزههای علمیه، معتبر شناخته نشده و برای مقوله هنر جایگاه مستقلی وجود ندارد؛ در حالی که به تعبیر مقام معظم رهبری، نه تنها اسلام هنر را ممنوع نمیداند، بلکه به آن هم تشویق کرده است. رهبر معظم انقلاب در دیدار با هیأت علمی و دستاندرکاران همایش ملی فقه هنر به این مسأله گوشزد میکنند که جوامع بشری با هنر آمیخته است و در متن زندگی بشر امروز جریان دارد و فقه نمیتواند نسبت به آن بیتفاوت باشد.
در صورتی که حوزههای علمیه شیعی بخواهند نسبت به مقولات مهم و اثرگذاری چون هنر توجه کنند و فصل جدیدی از مباحث فقهی را به این مقولات اختصاص دهند، لازم است که به بازپژوهی متون دینی در بستر زمان و مکان پرداخته و هنر با به عنوان یک پدیده ضروری و جاری در زندگی انسانها بررسی فقهی نمایند. این رویکرد نیازمند نوآوریهای فقهی در زمینههای مختلف هنری است. از همینرو، حوزههای علمیه باید به مطالعه میان رشتهای در باب علوم انسانی و هنر رو آورند تا بتوانند با شفافسازی نسبت میان دین و هنر، به نظام هنری اسلام، براساس آموزههای اهلالبیت(علیهم السلام) دست یابند. یکی از مقدمات این کوشش علمی، تبیین نسبت فقه با هنر است، لذا حوزههای علمیه باید اقدام به راهاندازی درس خارج فقه هنر در مدارس علمیه، تأسیس لجنه فقه هنر، سلسله گفتگوها در باب فقه هنر و… کنند. در همین راستا، دفتر تبلیغات حوزه علمیه اصفهان با همکاری گروه تبلیغی فقه دولت و فقههای مضاف، همایشی با عنوان «فقه هنر» با حضور حضرت آیتالله علیدوست ـ دامت برکاته ـ در تاریخ 29/9/1397 در مکان مدرسه علمیه حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه) برگزار مینماید تا زمینهای برای انگیزش طلاب در عرصه پژوهش و آموزش فقه هنر ایجاد نماید.
مکاناصفهان خ ابن سینا خ کمال خ صاحب الزمان «عجل الله تعالی فرجه الشریف» مدرسه حضرت ولی عصر علیه السلام